جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی،سلامت و محیط زیست»
صفر تا صد تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست

جواد لگزیان/ جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی،سلامت و محیط زیست» با جلد صورتی به عنوان یک راهنمای سریع در محیط کار و اجرا برای کارکنان صنایع و سازمان‌های مختلف به معرفی و بحث حرفه‌ای و تخصصی پیرامون استانداردهای ایمنی، چگونگی مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری و صفر تا صد شیوه تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست می‌پردازد.

به گزارش روا ۲۴، کتاب در نخستین گام استاندارد بین‌المللی سیستم‌هایمدیریت ایمنی و سلامت شغلی ISO 45001، استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE-MS) و استاندارد سیستم مدیریت ممیزی ISO ۱۹۰۱۱ را تعریف می‌کند و سپس مباحثی مهم چون مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری (ERP)، مدیریت HSEقراردادها و ارزیابی قابلیت و عملکرد HSE پیمانکاران را تشریح کرده است. در نهایت در فصل آخر شیوه تدوین طرحایمنی، سلامت، و محیط زیست HSE-PLAN آمده است.

در فصل اول کتاب «استاندارد بین‌المللی سیستم‌هایمدیریت ایمنی و سلامت شغلیISO 45001» این استاندارد و چارچوب آن برای ایجاد یک محیط کار سالم و ایمن بیان شده است تا خواننده کتاب بتواند در یک تیم ممیزی در پیاده‌سازی این استاندارد ایفای نقش کند. دومین فصل کتاب به «استاندارد سیستم مدیریت ایمنی،سلامت، و محیط زیست (HSE-MS)» و بندهای هفت‌گانهآن شامل رهبری و تعهد؛ خط ‌مشی و اهداف استراتژیک؛سازمان، منابع و مستندسازی؛ ارزیابی و مدیریت ریسک؛طرح‌ریزی؛ اجرا و پایش و بازنگری اختصاص یافته و همچنین با تشریح موضوع سوابق تلاش شده تا به فراگیرموقعیت‌های عدم انطباق و اقدام اصلاحی، گزارش رویداد وپیگیری رویداد آموزش داده شود. با مطالعه «استانداردسیستم مدیریت ممیزی ISO 19011» سومین فصل انتظار می‌رود فراگیر بتواند توانایی تولید یک برنامه ممیزی و انجام ممیزی را در قالب یک همکاری تیمی کسب کند. درچهارمین فصل «مدیریت حوادث و رویدادها» ثبتحوادث، گزارش‌دهی و بررسی و آنالیز حوادث آموزش دادهشده تا مخاطب بتواند وضعیت حوادث را از طریق محاسبهضرایب تکرار و شدت حادثه نشان دهد و همچنین عللریشه‌ای حادثه را استخراج و اقدام اصلاحی را تعریفکند. در پنجمین فصل «طرح شرایط اضطراری»وضعیت‌های اضطراری طبیعی مانند زلزله، طوفان و خشکسالی به همراه وضعیت‌های اضطراری انسان‌ساختمانند تصادفات جاده‌ای و تروریسم توضیح داده شده است. فراگیر با مطالعه این فصل جایگاه چرخه مدیریتبحران در HSE را در قالب نمودار ترسیم و طرح واکنش درشرایط اضطراری را برای یک سازمان تدوین و اقداماتقبل از وقوع، حین وقوع و پس از وقوع را تشریح خواهد کرد. ششمین فصل «مدیریت HSE قراردادها» گام‌هایهشت‌گانه مکانیزم مدیریت HSE پیمان را توصیف وتوانایی محاسبه امتیاز فنی و HSE پیمانکار را آموزشمی‌دهد. در هفتمین فصل «ارزیابی قابلیت و عملکردHSE پیمانکاران» روش‌های پرسشنامه و کارت امتیازیمتوازن آموزش داده شده تا مخاطب بتواند از لحاظ HSEپیمانکاران را امتیازدهی و با استفاده از شاخص‌هایعملکردی ارزیابی کند. با مطالعه هشتمین فصل «تدوینطرح ایمنی، سلامت و محیط زیست» فراگیر خواهدتوانست یک طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست را براییک پروژه یا سازمان در فازهای ساخت یا بهره‌برداریتدوین کند.

استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی وسلامت شغلیISO 45001 در سال 2018 با هدف جلوگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار و فراهم کردن محل‌های کار ایمن و سالم تدوین شده است که برای هر سازمانی صرفنظر از اندازه، نوع و فعالیت آن قابل اجراستو پیاده‌سازی آن یک تصمیم استراتژیک و عملیاتیمهم است.

در استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت، و محیطزیست (HSE-MS)، به مسأله محیط زیست توجه فراوانیشده که با اجرای آن تعهد مدیریت سازمان، اصولِ کاری،ساختار سازمانی، مدیریت ریسک، طرح‌ریزیفعالیت‌های کاری، ممیزی و انجام اقدامات اصلاحی وبازنگری فعالیت‌ها تببین می‌شود و اطمینان حاصلمی‌شود که سازمان در مسیر درست ایمنی، سلامت، ومحیط زیست حرکت می‌کند. کتاب تصریح می‌کند اساس سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست، رهبری و تعهد مدیریت ارشد سازمان و آمادگی آن به منظور فراهم کردن منابع کافی برای HSE است. شرکت باید یک فرهنگ سازمانی ایجاد کند که در آن به خواسته‌های شرکت در زمینه بهبود عملکرد HSE اعتقاد وجود داشته باشد، برای بهبودعملکرد HSE انگیزه وجود داشته باشد، افراد در زمینه HSEمسئول و پاسخگو باشند و در تمام سطوح برای توسعه سیستم مدیریت HSE مشارکت وجود داشته باشد.

همچنین در جهت پیشگیری از بروز وضعیت‌های اضطراری وجلوگیری از گسترش وضعیت‌های اضطراری به جامعه وآسیب رسیدن به افراد و اموال عمومی تدوین طرح واکنش درشرایط اضطراری (ERP) برای هر پروژه و سازمانیضرورت دارد. در این کتاب روش‌های به‌روز واکنش در شرایط اضطراری، تشکیل کمیته اضطراری، تدوین دستورالعمل‌هایآمادگی و واکنش اضطراری، ارتباط مؤثر با منابع خارجی مانند آتش‌نشانی و اورژانس و تمرین شرایط اضطراری کاملا تشریح و آموزش داده شده است.

جان کلام کتاب ضرورت تدوین طرح ایمنی، سلامت ومحیط زیست یا HSE-PLAN به معنای مجموعه‌ای ازروش‌ها و اقدامات تعریف‌شده برای کنترل و مدیریتمخاطرات یک پیمان خاص یا سازمان در فازهایبهره‌برداری و ساخت است. هدف از تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست تشریح کلیه فعالیت‌های تاثیرگذار بر HSE برای پیشگیری از بروز حوادث جانی، خسارات مالی،آسیب‌های زیست‌محیطی، بیماری‌های شغلی همکاران، کارفرما،  پیمانکاران فرعی و کلیه افراد ذینفع و در نهایت بهبود عملکرد HSE در پروژه می‌باشد.

کتاب رهنمود می‌دهد که طرح تدوین‌شده باید اهداف خود را شفاف بیان کند، منابع مورد نیاز را مطرح کند، برنامه زمانبندی داشته باشد، مسئولیت‌ها برای رسیدن به اهدافمشخص کند، روش‌های کاربردی دستیابی به اهداف را تشریح کند، سازوکارهای بازخورد به کارکنان در مورد عملکرد ایمنی آنها را تعیین کند و سازوکارهایی برای ارزیابی و پیگیری مشخص کند. براین مبنا صفر تا صدتدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست شامل هدف،دامنه کاربرد و تعاریف؛ خط‌مشی و اهداف؛ مدیریتریسک HSE؛ الزامات قانونی و استانداردها؛ صلاحیت،آموزش و آگاهی؛ ارتباطات و مشارکت؛ مستندات HSE وکنترل عملیات و روش‌های اجرایی HSE را در این کتابمطالعه خواهید کرد.

از فرازهای مهم کتاب تاکید آن بر امر آموزش همه کارکنان در زمینه HSE و همچنین در نظر گرفتن برنامه‌های انگیزشیبرای تمامی پرسنل مانند جایزه ایمنی است که از اهمیت اجرای طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست در همه سطوح یک سازمان حکایت دارد.

جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی،سلامت و محیط زیست» تألیف دکتر قاسم ذوالفقاری در۲۰۲ صفحه با قطع وزیری را انتشارات جهاد دانشگاهیمشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.