رفع بحران کم‌آبی در ۳ استان با اجرای «طرح ناب»/ سبک زندگی باید با اقلیم خشک کشور متناسب شود

فرمانده قرارگاه خاتم با بیان اینکه در فاز یک طرح ناب سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی از بحران کم‌آبی خارج می‌شوند، گفت: تکمیل پروژه آبرسانی غدیر در خوزستان ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد.

بنابراین گزارش ، ‌قرارگاه سازندگی خاتم‌الأنبیاء در حوزه‌های مختلف سازندگی کشور ورود کرده و در این حوزه به دولت‌ها کمک‌رسانی می‌کند.

‌در کنار سازندگی، قرارگاه خاتم موضوع محرومیت‌زدایی را از محل منابع خود دنبال می‌کند. در شعاع ۷۰ کیلومتری پروژه‌های قرارگاه خاتم، موضوع محرومیت‌زدایی دنبال می‌شود و برحسب نیاز، مدرسه، خانه بهداشت، پل، جاده، سرویس بهداشتی، حمام، مسجد و امثال آن ساخته می‌شود.

‌«قرارگاه خاتم کمک به دولت‌ها را همیشه در دستور کار دارد و ارتباط مناسبی با همه دولت‌ها داشته است؛ پس از تحریم‌ها امروز به همه اثبات شده است که باید با نگاه به درون حرکت شود و از ظرفیت‌ داخلی استفاده شود و قرارگاه در این حوزه با نظام همراهی دارد»؛ این را سعید محمد فرمانده قرارگاه خاتم به فارس می‌گوید و معتقد است: ‌سپاه چون پاسدار انقلاب اسلامی است باید در حوزه سازندگی هم نقش خود را ایفا کند.

به گفته فرمانده قرارگاه خاتم، در کل دنیا نیروهای مسلح نقش مهم و اثرگذاری در سازندگی کشورها ایفا می‌کنند و بخشی از فعالیت خود را در این حوزه ‌متمرکز کرده‌اند‌؛ ما در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گلوگاه‌ها‌ی نظام را شناسایی و سعی کرده‌ایم برای رفع مشکل در این حوزه‌ها ورود کنیم و به هیچ عنوان دنبال تجارت و سود نیستیم.

محمد می‌گوید: در حال بررسی خلاءها و گلوگاه‌های نظام در حوزه سازندگی هستیم تا در آن حوزه‌ها حرکت کنیم‌‌؛ همه توان مهندسی سپاه را برای خدمت‌رسانی به مردم متمرکز کرده‌ایم‌.

‌قرارگاه از طرح‌های آبی حمایت می‌کند چون بحران خشکسالی در کشور جدی است

اجازه بدهید از یک پرسش نسبتا چالشی شروع کنیم. عده‌ای معتقد هستند قرارگاه خاتم از آن منظر که خود تجهیزات ویژه و خاص و بسیار زیاد در حوزه عملیات عمرانی و تجربه فنی در حوزه آبرسانی دارد، بنابراین بابت دریافت پروژه‌ها، از تصویب طرح‌های آبی حمایت می‌کند. آیا این موضوع صحیح است؟  چرا قرارگاه از اغلب طرح‌های آبی کشور حمایت می‌کند؟

محمد: وضعیت اقلیمی کشور به گونه‌ای است که بحران کم‌آبی کشور را تهدید می‌کند، امروز در دسته‌بندی استان‌ها، اغلب استان‌های ما دچار تنش‌های آبی هستند و بعضاً بحران‌هایی را در این حوزه شاهد خواهیم بود، یا در حوزه آب‌ یزد مشکلاتی رخ داده است و ‌یا در شرق اصفهان دائماً به خط لوله آسیب وارد می‌کنند. بنابراین اگر به موضوع خشکسالی و تأمین آب ‌‌رسیدگی نشود، مشکل جدی در کشور رخ خواهد داد؛ این وظیفه حاکمیت است که از قبل تدبیر کند تا مشکلی برای‌ آب رخ ندهد و این مستلزم برنامه‌ریزی قبلی است.

 اگر قرار باشد دولت در این حوزه عمل کند، چرا قرارگاه خاتم ورود می‌کند؟

محمد: امروز شاهد کوچ اجباری مردم هستیم، برخی شهرها آهسته آهسته در حال تخلیه شدن هستند، کشاورزی در برخی شهرها تعطیل شده است و این مردم اغلب حاشیه‌نشین شهرها می‌شوند و این مشکلات زیادی را برای مردم و کشور ایجاد می‌کند بنابراین قرارگاه خود را مسئول می‌داند در این حوزه‌ها ورود کند،  سالانه ۱۸ میلیارد متر مکعب آب در کشور در حال خارج شدن است و اگر عده‌ای معتقد هستند نباید در حوزه آب، کاری شود‌ و می‌پرسند چرا قرارگاه ورود کرده است؟ مشخص است که یا ابعاد بزرگ مشکل را نمی‌‌بینند یا درکی از موضوع ندارند.

میزان نیاز آبی کشور سالانه چه میزان است؟

محمد: نیاز آبی ما خیلی کمتر از رقم ۱۸ میلیارد متر مکعب است اگر بتوانیم این آب‌ها را مهار کنیم و انتقال حوزه‌ به حوزه بدهیم و مدیریت کنیم مشکلات خود را حل خواهیم کرد. این را بدانید کار در حوزه آب از واجبات است و خیلی در این حوزه کار داریم. ما از جنوب و شمال به دریای آ‌زاد و دریاچه وصل هستیم اما همین مردمِ کنار آب، در تأمین آب مشکل دارند، کم‌آبی بحث امنیتی دارد و کشور را با بحران مواجه می‌کند بنابراین قرارگاه همه تلاش خود را در این حوزه انجام می‌دهد و به دولت کمک می‌کند.

پروژه‌های حوزه آب در قرارگاه خاتم چگونه برنامه‌ریزی و دنبال می‌شود؟ عده‌ای عنوان می‌کنند که در بعضی پروژه‌‌‌ها از جمله بعضی پروژه‌های سد سازی که قرارگاه خاتم اجرا کرده است، پس از اجرا مشکلاتی رخ داده است؟ شما در مرحله مطالعات این پروژه‌ها دخالتی داشته‌اید؟ یا صرفا مجری بوده‌اید؟

محمد: پروژه‌های حوزه آب در قرارگاه خاتم دو دسته است. دسته‌ای پروژه طرح و ساخت و دسته‌ای پروژه ساخت است. در برخی مناطق از قرارگاه می‌خواهند از طراحی تا ساخت و افتتاح در اختیار قرارگاه باشد اما در روش دیگر، شیوه «سه عاملی» است. یعنی کارفرما مشاور استخدام می‌کند، مشاور طراحی می‌کند. قرارگاه هم به عنوان بازوی اجرایی، قراردادِ اجرا منعقد می‌کند. در پروژه‌‌ای که ما قراردادِ اجرا داریم دیگر تغییر طرح دست ما نیست و هرچه ابلاغ می‌شود باید انجام دهیم.

 یعنی در برخی پروژه‌ها مطالعات توسط شرکتی دیگر تهیه و تأیید می‌شود و شما فقط پیمانکار هستید؟ به طور مشخص در مرحله مطالعات پروژه ‌سد گتوند ‌حضور داشتید؟

محمد: مطالعات پروژه‌ در سه فاز اجرا می‌شود. ‌در برخی پروژه ها فاز صفر و یک را دولت انجام می‌دهد و فاز دو را در اختیار قرارگاه قرار می‌دهند. ما هم تا جایی که مسئولیت به ما واگذاری می‌شود پاسخگو هستیم. در رابطه با حاشیه‌‌های سد گتوند هم باید گفت در جایی سدی ساخته شده اما نمک در عمق دریاچه بوده است، اما باید توجه داشت که کار قرارگاه در چنین پروژه‌ای فقط احداث سد و سازه نیروگاه بوده است و مطالعات پروژه و تحقیقاتی برعهده قرارگاه نبوده است؛ حتی در برخی پروژه‌ها ما متخصص خارجی هم گرفته‌ایم و نظر آنها را دریافت کرده‌‌ایم.

 اما به هر حال در حوزه سد گتوند موضوع شوری آب حاشیه‌ساز شد و قرارگاه هم پیمانکار بود…

محمد: ‌بحث سد گتوند، به آن شوری که اعلام شد، نبود و فکر میکنم زیاد حاشیه‌دار شد. البته آب نیرو متولی طرح بود و آنها این حس را ندارند. چون آب مخزن آنجا مدیریت می‌شود. آنجا تونل پایاب داریم، از بالا تونل‌های نیروگاه است، آبِ بالا شیرین و جذب و نمک ‌شسته‌شده در کف است و به راحتی تنظیم می‌شود، EC آب در محور سد گتوند قبلاً عدد ۱۲۰۰ بوده است الان هم آب را با همان عدد EC برای پایین دست می‌فرستند، آب شیرین از بالا و آب شور از پایین تنظیم می‌شود.

 با این حال آب کیفیت لازم را ندارد…

محمد:‌ یک سری فاضلاب‌ها به این آب وارد می‌شود. موضوع نیشکرها هم بود و در نهایت آب وقتی به خرمشهر، آبادان و اهواز می‌رسد از نظر کیفیت دچار مشکل می‌شود، از سوی دیگر پس زدن آب خلیج فارس در رودخانه اروند را هم داریم که آن هم موجب شوری آب می‌شود.

‌* فاز اول طرح ناب به زودی عملیاتی می‌شود

یکی از پروژه‌‌هایی که قرارگاه خاتم در حوزه آبرسانی دنبال می‌کند «طرح ناب» است، مبدأ این پروژه هم ظاهراً در استان سیستان و بلوچستان است. ‌درباره ابعاد این طرح توضیح می‌دهید؟

محمد: قرارگاه خاتم بابت رفع مشکلات آب کشور، طرح ناب را پیشنهاد کرده‌‌ و هدف‌گذاری ما استفاده از توان بخش خصوصی است. در فاز یک این پروژه سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی از بحران کم‌آبی خارج می‌شوند.

 این طرح همزمان برای تولید آب و برق است؟

محمد: بله. در طرح ناب، در دو موضوع تولید برق و انتقال آب کار می‌شود، این طرح بحث انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به حوزه‌های مرکزی کشور است و ۱۱ استان که دچار تنش آبی هستند را از بحران خارج می‌کند‌‌،کشاورزان، صنعتی‌کاران و کارخانجات همه استفاده ‌کننده از این آب هستند. ضمن آنکه برق تولیدی هم امکان صادرات دارد.

 سهام پروژه مذکور در اختیار بخش خصوصی است؟

محمد: «شرکتِ پروژه‌ای» را تأسیس کردیم، ما مدیریت آن را انجام می‌دهیم در حالیکه خودمان سهام اندکی در آن داریم و سهام آن را عموماً به بخش خصوصی واگذار کرده‌ایم. بخش خصوصی از این طرح استقبال کرد و سهام‌دار شد، قرارگاه خاتم هم سعی کرد‌ محوریت اجرا را برعهده بگیرد‌.

 تعامل شما با دولت درباره اجرای این پروژه چگونه بوده است؟

محمد: در طرح ناب مدل آماده‌ و به رئیس جمهور ارائه شد. نظر ایشان مثبت بود و به معاون اول رئیس جمهور و وزارت نیرو ابلاغ شد‌. قرارگاه در این حوزه‌ تعامل بسیار نزدیکی دارد اما باید اطمینان برای بخش خصوصی ایجاد کنیم و این نیازمند خرید تضمینی آب، خرید تضمینی برق، امکان صادرات برق و مجوز‌های خاص است که باید صادر شود؛ در طرح ناب به این فکر افتادیم که دولت منابع کافی ندارد و استان‌ها در تهیه آب دچار مشکل شده‌اند، در آمایش سرزمینی صنایع به مناطقی رفته است که نباید می‌رفت حال صنایع در مناطق کم‌آب‌ در حال تعطیل شدن هستند، این سرمایه‌گذاری‌ها را نمی‌توان رها کرد، باید نیاز آبی آنها برآورده شود، همین صنایع و البته کشاورزها در حال تهیه آب با بهای بالا هستند، حال اگر این آب به قیمت کمتری به دست آنها برسد، در صنعت و کشاورزی مثمر ثمر است.

 طرح ناب چه زمانی به سرانجام می‌رسد؟

محمد: فاز اول طرح ناب با هدف تأمین آب شرب و صنعت استان‌های شرقی کشور به زودی عملیاتی می‌شود.

هدف از اجرای کریدور شرقی این طرح، تولید روزانه ۲ میلیون مترمکعب در سه فاز تا افق ۱۴۲۰ است، هم اکنون برای اجرای فاز اول این طرح با ظرفیت ۸۰۰ هزار متر مکعب در روز تأمین مالی و برنامه‌ریزی لازم با مشارکت بخش خصوصی صورت گرفته است و تا سال ۱۴۰۳ پس از تأمین آب سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، آب شیرین به مشهد مقدس خواهد رسید.

* تأمین آب از خزر برای سمنان و استان‌های همجوار

 ظاهراً قرارگاه خاتم در حوزه تأمین آب از خزر هم برای استان‌های کم‌آب مجاور در حال انجام فعالیت‌هایی است، این پروژه در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

محمد: درباره تأمین آب از خزر برای استان سمنان و استان‌های همجوار هم اقداماتی در قرارگاه خاتم با هماهنگی وزارت نیرو‌ انجام شده است که به محض نهایی شدن طرح و مشخص شدن منابع آن، جهت اجرا ابلاغ می‌شود.

* سبک زندگی در ایران باید با اقلیم خشک کشور متناسب شود

 به نظر شما طرح‌های قرارگاه خاتم در جذب سرمایه بخش خصوصی مؤثر بوده است؟ 

محمد: اگر چنین مدل‌هایی طراحی شود که این نقدینگی‌های سرگردان جامعه به سمت زیر‌ساخت‌هایی نظیر طرح ناب هدایت شود، کشور برنده است؛ چرا فقط ۳۰درصد ارز ناشی از صادرات به کشور ‌برگشته است؟ صادرکننده ارز را به خارج کشور برده و آنجا سرمایه‌گذاری کرده است در حالی‌که ما باید با اطمینان‌دهی، این سرمایه‌ها را به داخل جذب کنیم که قرارگاه در این حوزه ورود کرده است.

 متأسفانه یکی از مشکلات کشور این است که بسیاری از صنایع آب‌بر اغلب در مرکز کشور و حتی مناطق کم‌آب احداث شده‌اند، آیا به نظر شما از آن منظر که ایران کشور کم‌آبی است ضرورت ندارد سبک زندگی ما با اقلیم خشک متناسب شود و دولت‌ و نهادی نظیر قرارگاه خاتم هم برای رفع این مشکل اقداماتی داشته باشند؟

محمد: پیش از این بدون مطالعات دقیق، صنایع در کشور توزیع شد امروز یکی از دغدغه‌های اصلی کشور آب است و‌ طرح‌های جدید هم در این حوزه‌ها تعریف می‌شود، ضرورت دارد در آمایش صنایع،‌ صنایع آب‌بر کنار آب احداث شوند، حتماً باید در توزیع صنایع، ‌ملاحظات آب مدنظر باشد، بخش عمده‌ای از آب کشور در کشاورزی هدر می‌رود، بخشی هم باید فرهنگ‌سازی در حوزه الگوی کشت باشد، امروز شاهد هستیم در همین استان اصفهان که دچار مشکل آب شده است، در غرب استان و شرق کهگیلویه و بویراحمد، کشت‌های باغی و با مصرف بالا در حال انجام است که با فرهنگ‌سازی می‌توان حجم آب مصرفی را کاهش داد همچنین می‌توان با سیستم‌های نوین، مصرف آب را کاهش داد.

* ‌تکمیل طرح غدیر۱۰۰۰ میلیارد اعتبار می‌خواهد

 یکی دیگر از پروژه‌های آب‌رسانی که قرارگاه دنبال کرد تا مشکلات استان خوزستان را در این حوزه رفع کند، طرح غدیر بود، فازهای بعدی این پروژه چگونه خواهد بود؟

محمد: قرارگاه خاتم در حوزه آب‌رسانی ۶۴۰۰ کیلومتر خط انتقال آب را در ۱۵ استان کار کرده است؛ در حوزه آبرسانی به خوزستان شاهد بروز مشکلاتی بودیم، قرارگاه خاتم در قالب طرح غدیر سال قبل در ۱۰ ماه فعالیت شبانه‌روزی، ۸۶ کیلومتر عملیات تأمین لوله، لوله‌گذاری و انتقال آب را انجام داد و بحران جدی را مدیریت کرد‌.

 فازهای بعدی این پروژه در چه مرحله‌ای است؟

محمد: ‌در حال حاضر نیز این طرح در حال انجام است، هم‌اکنون مبدأ آب‌گیری هنوز کامل نشده است، با روش‌های جایگزین آب در حال انتقال است قرار بود آب از دز بیاید. اما خط آبگیر دز کامل نیست، قرار است در بخش فاینانس قراردادی منعقد شود، در این‌باره با کارفرما هماهنگی شده است‌ و اعلام آمادگی کرده‌اند، استاندار هم در حال پیگیری است تا فاینانس آبگیر را انجام دهیم و قرارگاه هم اعلام آمادگی برای احداث آبگیر داشته است.

آب از کجا تأمین می‌شود؟

محمد: در حال حاضر آب از طریق کرخه تأمین می‌شود، این مسیر در حال تکمیل است. اما به هر حال منابع کم است.

 قرارگاه خاتم در این پروژه چه میزان مطالبات از دولت دارد؟

محمد: مطالبات ما در این پروژه‌ بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان است و این در حالی است که اگر از الان به بعد طرح تکمیل شود ۸۰۰ میلیارد تومان پول لازم داریم و در کل حدود یک‌هزار میلیارد تومان در این پروژه پول لازم است. قرار شده است  با منابع موجود کار را اولویت‌بندی کنیم که طبق آن اولویت‌‌گذاری فازبندی کردیم و کار را پیش برده‌ایم.

 آب‌رسانی به شادگان در خوزستان در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

محمد:‌ پروژه شادگان امسال تکمیل می‌شود، بقیه بخش‌ها هم در حال پیگیری است، بحث تأمین منابع مالی هم از سوی دولت پیگیری‌ و به صورت ویژه کارها دنبال می‌شود.