مدیریت محله محور، تحولی نو در مدیریت شهری

به گزارش روا ۲۴ مدیریت شهری با درگیر کردن اجتماعات محلی در برنامه ها از مرحله ایده تا اجرا ، و بومی کردن طرح ها می تواند بستر مناسبی جهت توانمند سازی ظرفیتهای محلی فراهم آورد.

در جهان پیچیده معاصر، به واسطه تحولات بسیار در شیوه زندگی شهری، نقش و کارکرد شهرها، نقش حکومت و سطوح آن پیوسته در حال تغییر است و مدیریت شهری ناگزیر به استفاده از رویکرد های جدید مدیریتی در راستای دستیابی به کیفیت مطلوب تری از زیست شهری ،افزایش کارآمدی، دموکراسی و مردم سالاری شده است.
این تغییر شیوه منجر شده که نظام بروکراسی اداری و نگرش های سنتی جای خود را به درک نوینی از مدیریت شهری بدهد. این تحولات در قالب تغییر نقش مدیریت شهری از یک تامین کننده خدمات صرف ، به تسهیل گر و ایجاد کننده فرصت های جدیدی برای مداخله و مشارکت گروه های مختلف در روند اجرای امور بوجود می آید.
برنامه های شهری تنها زمانی موفق خواهند بود که پاسخگوی نیازها وخواسته های اقشار مختلف جامعه با خرده فرهنگ های گوناگون باشند.
بنابراین لزوم استفاده از ظرفیت های محله و باز تعریف نقش بازیگران و کنشگران در سطح محله ،منجر به شکل گیری الگوی جدیدی از مدیریت شهری در سطح محله ها تحت عنوان مدیریت محله محور شده است. رویکرد مدیریت محله محور را می توان ابزاری برای بهبود نظام عملکرد شهری دانست. این نگرش می تواند در قالب بنیاد نظری و نیز شیوه های عملیاتی به ویژه در محله های توسعه نیافته کلانشهرها مورد استفاده قرار گیرد.
مدیریت محله محور تلاشی است در جهت تداوم فن سالاری و در واقع سازو کار نهادهای مدیریتی در سطح محله است.
رویکرد محله محور بهترین رویکرد در راستای دست یابی به برنامه ریزی مشارکتی محسوب می شود که در آن شاهد عینیت یافتن مفاهیمی نظیر عدالت اجتماعی ، حق انتخاب برای شهروندان و ایجاد فرصت های برابر برای گروه های مختلف هستیم.
از اهداف مدیریت محله محور می توان برقرای عدالت اجتماعی ، افزایش آموزش ، ارتقای کیفیت زندگی ، افزایش بستر سلامتی در محله و بهبود مساله مسکن و اشتغال را نام برد.
در این رویکرد جوامع محلی و ارایه دهندگان خدمات تلاش می کنند تا باهمکاری و مساعدت یکدیگر سطح کیفیت زندگی و خدمات را ارتقا دهند.
نکته اساسی در مدیریت محله محور آن است که نباید منجر به افزایش سطح توقعات مردم شود بلکه هدف بهره مندی از نیرو اندیشه و مهارتهای موجود در محله است.
دایره تعریف شدن عمل مدیریت محله ای و بهره گیری از مدیران ارشد کافی برای کنترل و هماهنگی از پیش نیازهای لازم برای مدیریت شهری است و همگامی جامعه متخصصین و کارشناسان با بدنه اجتماعی محله ها و اجتماع محلی ، تاثیر فراوانی در خروجی مثبت این فرآیند دارد.
رویکرد مدیریت محله محور ، گذر از نگاه تجویزی به نگاه مشارکتی است که در آن محصول دیگر اهمیت ندارد بلکه فرآیند رویه حایز اهمیت است و صرفا به منابع موجود وابسته نیست بلکه به دنبال ظرفیت سازی است.این الگو تاکیدی بنیادی بر اجتماع محلی دارد و نگرش توانمند سازی جایگزین دیدگاه صرفا عرضه و تقاضا می شود و با حداقل سازی دخالت سازمانها و ارگانها در جهت تفویض اختیارات به سطوح محلی گام بر می دارد.
برهمین مبنا وظیفه اصلی تقویت و بهبود اجتماع محلی و به عبارتی شهروند سازی است.شهروند سازی شامل فراهم کردن امکاناتی است که بواسطه آنها شهروندان بتوانند از حقوق شهروندی خود بهره مند شده و به نحوی مناسب وظایف و مسئولیت هایی که در قبال زیست شهری و جامعه محلی که در آن زندگی می کنند به عهده دارند، را انجام دهند.در پی تمامی تحولات ذکر شده فرصت های جدیدی برای مداخله و مشارکت گروه های ذینفع در اجرای امور بوجود می آید و عواملی مانند ظرفیت های محلی و دارایی های جمعی در فرآیند آن اثرگذارند.
مشارکت مردم در برنامه ریزی برای توسعه اجتماعات محلی متاثر از فاکتورهای متعددی درسطوح خرد و کلان می باشد.کنش جمعی ، سرمایه اجتماعی و محله به عنوان عرصه ظهور توسعه اجتماعات محلی، از مولفه های اساسی در این مبحث می باشدکه در برخی از موارد با یکدیگر همپوشانی و رابطه متقابل دارند و تمرکز برنامه ریزان بر روی هریک از آنها به تنهایی منجر به نتیجه گیری ناقص و مبهم می شود. دارایی های جمعی یا همان سرمایه اجتماعی ، نوآوری مفهومی است که در سالیان اخیر توجه فراوانی به آن شده است . سرمایه اجتماعی شالوده و زیر بنای توسعه محله ای است . دارایی جمعی در واقع افرادی هستند که بواسطه حمایت یک سرمایه جمعی از صلاحیتی برخوردارند که در ابعاد مختلف به آنها اعتباری خاص بخشیده است.
محله بنیادی ترین عنصر شهری برای رسیدن به توسعه پایداراست . یک اجتماع محلی حوزه جغرافیایی مشخص با مرزهایی محدود است .
افراد در محله همدیگر را می شناسند. نیازهای مشترکشان را شناسایی کرده اند و ازمنابع مشترک اطلاع دارند . برای رفع نیاز های جمعی هدف گذاری کرده و در نهایت برای اجرایی شدن اهدافشان با یکدیگر همکاری میکنند.
مردم از طریق مشارکت ، درک بهتری از گزینه های اجرایی پیدا کرده و اعتماد بیشتری به نهاد های برنامه ریزی پیدا می کنند. با این روش سرمایه اجتماعی آنان افزایش پیدا خواهد کرد . به محیطی که خود در خلق آن سهیم بوده اند احساس دلبستگی بیشتری کرده و در حفظ و مراقبت آن می کوشند. این شیوه در ساکنین نوعی احساس تعلق به فضای محله و جمع محلی بوجود می آورد.احساسی که خود منشا شکل گیری هویت محلی و اجتماع محلی است.
ظرفیت اجتماعی از ذهنیت و انگیزه کنشگران محلی تاثیر می پذیرد .فاکتورهایی مانند اعتماد به نهادهای شهری و اعتماد به شورای محله با سایر ظرفیتهای ساکنین در ارتباط است. از پیش شرط های ایجاد ظرفیت مشارکت و افزایش قدرت شهروندی ، ایجاد اعتماد و تعامل در درون و بین اجتماعات است.
سرمایه اجتماعی با ایجاد آگاهی ، اعتماد و شکل گیری روابط اجتماعی در سطح محله دست یابی به اهداف توسعه را تسهیل می کند. اعتمادی که بین جوامع محلی وجود دارد برای توسعه اجتماع محلی ضروری است و اثر مثبتی بر روی ظرفیت مدیریت محله محور برای اجرای موفقیت آمیز سیاست های توسعه محله خواهد داشت.
احساس بی اعتمادی در فضاهایی است که انسان خود را نسبت به آن بیگانه می یابد. نقش و کارکرد محله ها ، باعث شکل گیری روابط عمیق و گسترده اجتماعی میان ساکنین می شود.حضور در شبکه ارتباطات جمعی فرصتی است که منجر به افزایش حس اعتماد می شود.
شفافیت و قابل درک بودن برنامه ها و گزارش ها ی اجرایی ، افزایش اعتماد مردم را به دنبال دارد .
مدیریت شهری با درگیر کردن اجتماعات محلی در برنامه ها از مرحله ایده تا اجرا ، و بومی کردن طرح ها می تواند بستر مناسبی جهت توانمند سازی ظرفیتهای محلی فراهم آورد. از ابتدایی ترین این اقدامات مشارکت مردم در ایجاد منظر مناسب در محله ها است .با سپردن ساخت آثار هنری به مردم محله ، به گونه ای که هنرمندان بتوانند آن را هدایت کنند ،زیبا سازی وسلامت روانی ساکنان تامین می شود . علاوه برآن مردم به آنچه دوست دارند دست پیدا کرده ، به آن افتخار میکنند و آن را نماد محله خود می دانند.
خلق فضاهای گفت و گو و تعامل گام موثری برای باز تعریف هویت محلات است، برای این مهم می توان ازمکان های متروک با مالکیت عمومی که در اغلب محله ها وجود دارد بهره برد.البته نیاز به این فضا و مکان یابی آن توسط جامعه محلی باید تشخیص داده و مدیریت شود.
نتیجه نهایی برنامه ریزی محلی ومدیریت محله محور ایجاد امکاناتی است که توسط مردم و مطابق با نیازهایشان پیشنهاد شده که در مسیر خود توسط نهادهای دولتی و سازمانهای رسمی مورد نظارت و حمایت قرار می گیرند و جامعه محلی به عنوان تسهیل گر در اجرای پروژه ها ایفای نقش می کند.